Historia e svilup

Gia el 15avel tschentaner dispona Laax da gronda autonomia. 1428 secumpran ils vischins libers dil domini dil cont Rudolf VII. de Werdenberg-Sargans. 1434 sesuttamettan ils Libers da Laax al protectorat digl uestg da Cuera e vegnan recepi dad el sco «libers commembers dalla Casa da Diu». Ils Libers sepatrunan da dretgs finanzialmein interessants, sco las duanas ed il dretg da fiera.
Casas patrizianas bein mantenidas dattan perdetga dalla beinstonza dils habitonts. Ina impurtonta fasa da baghegiar entscheiva entuorn ils 1850 e vegn accelerada tras il barschament igl onn 1874 che ha intschendrau sis casas e treis clavaus.
Sco quei ch’igl ei stau il cass en biaras autras vischnauncas alpinas han ils da Laax, fagend il pur, luvrond da manual e vid lenna, durmiu ditg e bein la sien dils gests. Naven da 1962 ei denton tut semidau: Cun l’avertura dil Crap Sogn Gion ei il svilup turistic buca pli staus da frenar.

La regiun da Laax ei geologicamein fetg veglia. Il territori dalla vischnaunca tonscha naven dalla Platta Pussenta, digl Uaul Grond e dall’imposanta cavorgia da Laax entochen si tier il sparta-auas dils cuolms grischuns e glarunes. Ils nums Lavanuz e Nagiens sin territori da Laax vegnan considerai sco preromans. Menziunau vegn il territori da Laax per l’emprema ga igl onn 765 el testament digl uestg Tello da Cuera.

15000 a.Cr. La bova dil Crap da Flem – la pli gronda bova prehistorica dall’Europa – dat alla regiun sia fuorma hodierna.

765 Igl uestg Tello da Cuera regala alla claustra benedictina da Mustér siu possess spatitschaus denter Flem e Trun. Il testament menziunescha il territori e nums da funs sigl intschess da Laax.

1290 Il vitg da Laax vegn numnaus per l’emprema ga en in rodel dalla catedrala da Cuera.

1428 Per 300 ducatas d’aur secumpran ils da Laax libers dil domini dil cont Rudolf VII. de Werdenberg-Sargans.

1654 e 1657 La dertgira criminala da Laax-Sevgein sentenziescha silmeins duas dunnas alla mort: Urschla Delbin da Schluein ed Anna Donau da Laax. Ellas vegnan inculpadas d’esser strias.

1677 Udalrich de Mont, uestg da Cuera, consecrescha la nova baselgia als patruns s. Gagl ed s. Otmar.

1871 Il poet e scribent romontsch Flurin Camathias nescha a Laax.

1873 Emprem biro da posta per propi ella Posta Veglia.

1880 Il Seehof, igl emprem hotel, vegn eregius a Laax.

1903 A Cuera cumpara «Die Freien von Laax», la lavur da dissertaziun da Pieder Tuor, posteriur professer da dretg a Friburg, Genevra e Berna.

1904 Laax ei l’emprema vischnaunca sursilvana cun glisch electrica.

1928 Fiasta commemorativa dils «Libers da Laax» a Marcau

1956–1967 La vischnaunca stat sut curatel.

1962 Avertura dil Crap Sogn Gion per il turissem

1966 Scaffiziun d’in post cumplein per in secretari turistic

1968 Avertura dalla pendiculara Murschetg–Crap Sogn Gion

1969 Elecziun d’in scarvon communal en plazza cumpleina

1972 Scaffiziun d’ina squadra per lavur communala

1974 Ils 28 da zercladur ha la radunonza da vischnaunca decidiu la fundaziun ed approbau il statut dalla Fundaziun Pro Laax.

1976 L’administraziun da vischnaunca mida localitads si el niev Center Communal.
– Per l’emprema ga vegn ina dunna elegida en suprastonza communala.

1977 Avertura dil stan da tir Giratsch

1978 Ils «Libers da Laax» commemoreschan ils «550 onns brev da libertad» cun in teater el liber «La glisch della libertad» da Donat Cadruvi, cun in til festiv e differentas occurrenzas culturalas.
– Avertura dil glatscher dil Vorab pil sport d’unviern

1980 Avertura dil museum local e dalla casa da scola Grava

1982 Avertura dil bogn cuvretg Grava, dil luvratori e dil local da pumpiers a Pardanal

1983 Inauguraziun dalla plazza da sport «Lag Sec»

1984 Avertura dalla «Sentupada» cun localitads per las uniuns dil vitg

1988 50 onns dapi ch’il romontsch ei vegnius acceptaus sco lungatg naziunal.
– Teater el liber «Romeo e Julia»
– Avertura dil Center la Cauma

1991 3. «Scuntrada romontscha» a Laax

1993 Avertura dalla nova sauna el bogn cuvretg Grava

1995 Cumpra da terren per la construcziun da stabiliments publics a Cons

1996 Fusiun dallas pendicularas da Laax e Flem

1997 Avertura dalla Casa de Mont e dalla biblioteca communala
– Fusiun dallas uniuns turisticas da Flem, Laax e Falera

1998 Teater el liber «Anatevka»
– Construcziun d’ina tschaffada d’aua Fops/Manul cun in’explotaziun d’aua optimala per la vischnaunca da Laax

1999 Engrondiment dil museum local

2000 Dissoluziun dallas uniuns turisticas
– Illuminaziun entuorn il lag ed illuminaziun da Nadal
– Reducziun dalla suprastonza communala sin tschun commembers

2001 Nova punt Val Vau
– Cumpra da terren a Grava per mantener il runal d’affons
– Decisiun per la meglieraziun generala dil funs

2002 Stanza da fitness e ruschnera el bogn cuvretg

2004 Engrondaziun dalla plazza da giugs

2005 Publicaziun dil maletg empalont per la vischnaunca da Laax
– Entschatta dalla meglieraziun generala

2006 Fiasta finala dalla sessiun «extra muros» dil parlament federal

2007 Retratga dallas habitaziuns a Sontga Clau

2008 Fusiun dils pumpiers Laax e Falera

2009 Construcziun ovra hidraulica pintga per aua da beiber
– Teater el liber «In siemi dalla notg sogn Gion»

2011 Inauguraziun dalla nova casa pervenda
– Revisiun totala planisaziun locala

2012 Realisaziun zona da baghegiar per indigens Cons
– Ils pumpiers da Laax/Falera collaboreschen el futur era cun quels da Sagogn e Schluein.
– Inauguraziun Villa Alpina renovada e Casa Alpina nova

2013 Il Chor mischedau ed il Chor viril da Laax han envidau ils chors dalla Surselva alla Fiasta da cant ceciliana.

2014 Naven digl onn da scola 2014/15 ha la vischnaunca da Laax ensemen cun la vischnaunca da Falera fundau il consorzi da scoletta e scola primara SCOLAVIVA. Medemamein ei vegniu fundau il niev consorzi da scola superiura SCOLAVIVA cun las vischnauncas da Laax, Falera, Sagogn e Schluein. Inauguraziun novas localitads en Casa da scola Grava.

2015 Avertura dalla pli gronda halfpipe dil mund sil Crap s. Gion
– Inauguraziun surpassadi Staderas

2017 Construcziun dalla rundella a Marcau
– Avertura luvratori forestal e tegia d’uaul Salums Sura

2018 Contrucziun nova ed avertura dalla Cularta, garascha da parcar Grava, Ustria Lags, formaziun entuorn il lag cun engrondiment dalla plazza da giugs.
– Sanaziun gronda dil baghetg dalla casa da scola
– Finiziun dalla sanaziun Casa 64

2019 Sanaziun dalla via Salums, via Pendas e via Vallà
– Sanaziun e reavertura tegia Alp Plaun
– Sanaziun cumpletta dil Center la Cauma
– 1 etappa sanaziun stanza da scola

2020 Sanaziun dalla via Spendas e via Sontga Clau
– 2 etappa sanaziun stanzas da scola
– Fundaziun Scaldament a distanza Laax SA
– Avertura Aua Grava, Wellnesshostel3000
– Construcziun ed avertura dall’emprema etappa dalla Scaldament a distanza Laax SA
– Sanaziun ed avertura dalla Tegia Alp Uaul